Gjald­þrot

Markmið laga um Ábyrgðasjóð launa er að tryggja launamönnum og lífeyrissjóðum greiðslur vegna vangoldinna krafna þeirra við gjaldþrot vinnuveitanda eða þegar dánarbú hans er til opinberra skipta og erfingjar ábyrgjast ekki skuldbindingar.

Ábyrgð sjóðsins tekur til eftirfarandi krafna:

• Kröfu um vinnulaun fyrir síðustu þrjá starfsmánuði í þjónustu vinnuveitanda.
• Kröfu um bætur vegna launamissis í allt að þrjá mánuði vegna slita á ráðningarsamningi.
• Kröfu um orlofslaun sem fallið hafa í gjalddaga á síðustu 18 mánuðum fyrir úrskurðardag.
• Kröfu lífeyrissjóðs um lífeyrisiðgjöld.
• Kröfu um bætur vegna tjóns af völdum vinnuslyss og kröfu þess sem tilkall á til bóta vegna dauðsfalls launamanns, enda taki tryggingar vinnuveitanda ekki til bótakröfunnar.

Ábyrgð sjóðsins er háð því skilyrði að kröfur starfsmanna hafi verið viðurkenndar sem forgangskröfur af skiptastjóra þrotabús. Skiptastjóri er skipaður af héraðsdómi að kröfu lánardrottna sem að jafnaði eru skattyfirvöld, lánastofnanir eða lífeyrissjóðir.

Lesa má um túlkun á launahugtaki laganna í dómi Landsréttar í máli nr. 653/2023. Í málinu var bifreiðastyrkur, sem tengdist ekki afnotum af bifreið, talinn hluti fastra launa samkvæmt kjarasamningi. Krafan féll því undir gildissvið laganna.

Aðstoð við félagsfólk - BHM

Félagsfólk getur leitað aðstoðar hjá sínu stéttarfélagi innan BHM til að lýsa kröfum vegna vangoldinna launakrafna í þrotabú fyrirtækja og fylgja málum eftir gagnvart Ábyrgðasjóði launa.

Meðferð mála hjá sjóðnum getur tekið nokkra mánuði og því mikilvægt að fólk leiti strax eftir annarri vinnu.

Vinnumálastofnun annast framkvæmd laganna.

Hámarksábyrgð og aðrar greiðslur

Hámarksábyrgð vegna vangoldinna launa eða bóta vegna slita á ráðningarsamningi, sem gjaldfalla frá og með 1. apríl 2024 er 850.000 kr. fyrir hvern mánuð, sbr. reglugerð nr. 377/2024.

Hafi vinnuveitandi greitt upp í launakröfurnar fyrir gjaldþrotaúrskurð koma þær greiðslur til frádráttar. Á sama hátt koma greiddar atvinnuleysisbætur og atvinnutekjur á uppsagnarfresti til frádráttar kröfum um bætur vegna launamissis í uppsagnarfresti.

Ábyrgðasjóði launa ber skylda til að reikna staðgreiðslu skatta af launakröfum og kröfum um bætur vegna launamissis í uppsagnarfresti og skila til innheimtumanns í samræmi við lög um staðgreiðslu opinberra gjalda. Eigi launamaður ónýttan persónuafslátt á því ári sem afgreiðsla fer fram er hægt að nýta hann til frádráttar reiknaðri staðgreiðslu.

Framkvæmdastjóri/stjórnarmenn

Kröfur framkvæmdastjóra og stjórnarmanna njóta ekki ábyrgðar. Sama gildir um eigendur að verulegum hlut í hinu gjaldþrota fyrirtæki.

Þá er heimilt að hafna kröfum maka og annarra skyldmenna framkvæmdastjóra, stjórnarmanna eða eigenda ef sýnt er að kröfur þeirra eru óréttmætar með tilliti til þessara tengsla.

Orlofslaunakröfur án gjaldþrotaskipta

Ábyrgðasjóður ábyrgist greiðslu orlofslauna samkvæmt orlofslögum í þeim tilvikum sem vinnuveitandi hefur ekki staðið skil á greiðslu þeirra, án þess þó að bú hans hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta. Ábyrgð sjóðsins nær til greiðslu orlofs sem áunnist hefur á síðustu 18 mánuðum.

EES-reglur

Lög um Ábyrgðasjóð launa fela í sér innleiðingu á tilskipun 2008/94/EB, um vernd til handa launþegum verði vinnuveitandi gjaldþrota.

Við framkvæmd laganna ber því eftir því sem við á að horfa til túlkana Evrópudómstólsins og EFTA-dómstólsins.