Almannatryggingar
Samhæfing á almannatryggingum aðildarríkja innan EES fer fram í því skyni að tryggja að fólk viðhaldi réttindum sínum þegar það flytur milli aðildarríkja og njóti jafnræðis í tryggingakerfum annarra ríkja. Þetta öryggi stuðlar að auknu frelsi til að flytjast milli landa með því að tryggja að einstaklingar tapi ekki áunnum réttindum eða aðgengi að þjónustu svo sem heilbrigðisþjónustu, atvinnuleysisbótum, lífeyri og fjölskyldubótum. Samhæfing réttinda milli landa er sérstaklega mikilvæg fyrir launafólk, sjálfstætt starfandi, eftirlaunaþega og fjölskyldur þeirra og tryggir ákveðna samfellu í félagslegri vernd um alla Evrópu.
Samhæfing almannatrygginga innan EES tekur til bótaréttinda og lífeyristrygginga sem eru hluti af hinum lögbundnu almannatryggingum. Lífeyristryggingar íslenska lífeyrissjóðakerfisins falla einnig undir þessar reglur. Tryggingar keyptar á frjálsum markaði gera það hins vegar ekki.
Ávinningur af samhæfingu almannatrygginga
Í eftirfarandi dæmum er lýst hvernig þessar reglur geta gagnast einstaklingum:
1. Aðgangur að heilbrigðisþjónustu
Dæmi: Íslenskur eftirlaunaþegi sem býr á Spáni.
Íslenskur ríkisborgari á eftirlaunum flytur til Spánar og heldur áfram að fá heilbrigðisþjónustu í gegnum íslenska almannatryggingakerfið. Hann getur notað evrópska sjúkratryggingakortið eða vottorð S1 til að fá heilbrigðisþjónustu þar í landi á jafnréttisgrundvelli. Ísland endurgreiðir Spáni kostnað vegna þeirrar þjónustu.
2. Söfnun lífeyrisréttinda í fleiri löndum
Dæmi: Íslenskur verkfræðingur sem vinnur í mörgum löndum.
Verkfræðingurinn vinnur í 10 ár í Danmörku, starfar síðan 5 ár í Þýskalandi og að lokum 15 ár á Íslandi áður en hann fer á eftirlaun. Hvert land hefur sitt eigið lífeyriskerfi, en samkvæmt reglum EES greiðir hvert land verkfræðingnum lífeyri sem samsvarar þeim tíma sem hann lagði sitt af mörkum til tryggingakerfis viðkomandi lands. Þegar verkfræðingurinn nær eftirlaunaaldri í hverju landi fyrir sig getur hann fengið hlutfallslegan lífeyri frá Danmörku, Þýslandi og og Íslandi. Tímabilin sem hann vann í hverju landi eru lögð saman til að uppfylla lágmarksskilyrði til lífeyristöku. Þetta tryggir að hann fái sanngjarnan lífeyri sem endurspeglar allan starfsferil hans, óháð því hvar hann hefur unnið innan EES.
3. Atvinnuleysisbætur á meðan atvinnuleit stendur yfir
Dæmi: Ítalskur launamaður leitar vinnu á Íslandi.
Gegn framvísun á vottorði U2 getur hann flutt rétt sinn til atvinnuleysisbóta frá Ítalíu til Íslands meðan hann leitar að vinnu í allt að þrjá mánuði. Réttur til að flytja rétt til atvinnuleysisbóta milli landa stuðlar að hreyfanleika og gefur fólki kost á að finna ný tækifæri án þess að vera bundið við heimaland sitt.
4. Barnabætur
Dæmi: Pólskur starfsmaður á Íslandi með börn í Pólandi.
Pólverji flytur til íslands til að vinna en skilur börn sín eftir í Pólandi, þar sem maki hans býr. Samkvæmt reglum EES á fjölskyldan rétt á barnabótum hér á landi, þar sem starfsmaðurinn er í vinnu. Póland getur veitt viðbótarbarnabætur ef bætur hér á landi eru lægri en þær sem eru í Pólandi. Fjölskyldur í þessari stöðu geta þannig fengið barnabætur jafnvel þó að þær séu staðsettar í mismunandi löndum.
Tryggingastofnanir
Stjórnvöld í hverju ríki skrá réttindi fólks innan almannatrygginga og miðla upplýsingum um þau milli landa. Eftirtaldar stofnanir hér landi annast skyldur á þessu sviði og eru tengiliðir við tryggingastofnanir í öðrum EES-ríkjum.
Tryggingastofnun ríkisins (lífeyristryggingar; elli- og örorkulífeyrir)
Sjúkratryggingar Íslands (sjúkratryggingar)
Skatturinn (barnabætur)
Vinnumálastofnun (atvinnuleysisbætur)